Jos. Hoàng Mạnh Hùng

Ngày nay, khi nói đến từ “gia trưởng”, người ta thường nghĩ ngay đến một người đàn ông độc đoán, cứng nhắc, kiêu ngạo, áp đặt ý chí của mình lên người khác! Thật ra bản thân “gia trưởng” chỉ có nghĩa là người chủ gia đình.

Gia đình là tế bào của xã hội, gia đình có yên ấm hạnh phúc thì xã hội mới ổn định, đất nước mới hưng thịnh. Ngược lại, gia đình lục đục khiến xã hội rối ren, đất nước chậm phát triển.

Trong xã hội hiện đại, vai trò gia trưởng được thể hiện đa dạng và có nhiều thử thách khắc nghiệt hơn. Thật khó để chu toàn nhiệm vụ lãnh đạo, điều hành gia đình mà không bị mang tiếng là có “thói gia trưởng”. Có người nói rằng, một người chồng tốt có thể là người cha tốt, nhưng một người cha tốt chưa chắc đã phải là một người chồng tốt và cả hai trường hợp chưa chắc đã là một gia trưởng tốt!

Con người không thể sống cô độc, nhưng cần thiết phải biết nương tựa vào nhau. Khi chung sống quây quần bên nhau, cần có người đứng đầu, lãnh đạo. Gia đình cũng thế, trong lịch sử có những bộ tộc, dân tộc theo chế độ mẫu hệ dành vị trí này cho người phụ nữ. Nhưng thông thường – cũng như trong truyền thống gia đình Việt Nam – vị trí quan trọng này được dành cho người đàn ông, người cha trong gia đình.

Tùy theo nhận thức, trình độ học vấn, quan hệ xã hội… mà người gia trưởng khi điều hành gia đình được (hoặc bị) đánh giá tốt hoặc xấu. Quan niệm “tề gia, trị quốc, bình thiên hạ” đều bắt nguồn từ việc “tu thân”, nghĩa là việc tu dưỡng đạo đức. Nhiều gia trưởng quá say mê trong việc hành xử quyền gia trưởng, quên việc tu thân nên đã vô tình tạo tiếng xấu cho từ “gia trưởng”.

Nhưng tu thân như thế nào thi tùy theo quan điểm tôn giáo, tín ngưỡng cũng như nhiều lãnh vực khác nhau. Đối với các gia trưởng Công giáo, mẫu gương tu thân tuyệt vời của Thánh Giuse đáng để chúng ta suy gẫm và thực hành. Ngài đã sống một cuộc đời bình thường của một gia trưởng, cầu nguyện và lao động để bảo vệ, nuôi dưỡng gia đình Nazaret.

Thánh nhân đã cầu nguyện liên lỉ suốt cuộc đời để có thể giữ vững gia đình và cùng gia đình vượt qua những sóng gió cuộc đời. Ngài luôn kết hiệp mật thiết với Chúa, đặc biệt là những khi gia đình thánh gặp phải khó khăn. Nhờ đó ngài luôn nhận ra thánh ý Chúa và mau mắn thi hành. Khi lo âu buồn phiền, khi mừng vui hoan hỉ, Giuse đều chạy đến cầu nguyện với Chúa để đón nhận thánh ý của Người.

Là một bác thợ mộc, Thánh Giuse thấu hiểu lao động không đơn thuần vì mưu sinh, nhưng cao hơn là phương tiện để nên thánh. Ngài đã thánh hóa công việc, những thời khắc lao động là những thời khắc cầu nguyện. Xưởng mộc là nơi ngài gặp gỡ Chúa. Ngài đã khoác cho lao động một ý nghĩa là để cộng tác với Chúa trong công trình sáng tạo và là phương thế để nên thánh.

Dù có phải lao động đầu tắt mặt tối, đổ mồ hôi sôi nước mắt… Ngài vẫn không ngừng luyện tập để sống có trách nhiệm và đạo đức, luôn chọn những điều có ích cho người khác để làm gương cho “cậu bé” Giêsu. Vì thế, “Đức Giêsu ngày càng thêm khôn ngoan, thêm cao lớn và thêm ân nghĩa đối với Thiên Chúa và người ta.” (Lc 2,52). Người học theo nghề của cha Giuse, sống và lớn lên trong bầu khí gia đình nhân loại gương mẫu mà ở đó ta gặp được người gia trưởng chỉ giữ vai trò phụ, nhưng lại nhiệt huyết và thánh thiện tuyệt vời.

Ngày nay, đời sống gia đình Việt Nam đang gặp phải rất nhiều khó khăn. Đa số các người cha thường phải chú tâm vào việc làm của họ và thậm chí vào việc thăng tiến của bản thân đến nỗi lãng quên cả gia đình. Họ để mặc con cái tự lo liệu lấy bản thân, để mặc người vợ với quá nhiều gánh nặng mà không được sẻ chia. Đồng thời cũng có những người cha cảm thấy mình chỉ giữ vai trò phụ, thành quả lao động đem về không nhiều. Một số trường hợp thấy mình vô dụng, bệnh tật, hoặc không cần thiết… khi người mẹ phải đảm nhận vai trò gia trưởng!

Tuy nhiên, phải nhìn nhận chân thật rằng, bóng dáng người gia trưởng vẫn là điều cần thiết. Vai trò của người cha có tính quyết định trong đời sống gia đình, trong việc che chở và nâng đỡ vợ con. Việc vắng bóng người cha hoặc vai trò của người cha không trọn vẹn sẽ ảnh hưởng trầm trọng tới cuộc sống gia đình và việc dưỡng dục con cái. Chúng ta đã thấy trong nhiều vụ án, người phạm tội đã sống trong một gia đình thiếu vắng người cha.

Đức Thánh Cha Phanxicô trong buổi yết kiến chung ngày 28.01.2015 đã than phiền: “Thật buồn là trong xã hội hiện nay, chúng ta đang trải nghiệm một cuộc khủng hoảng nơi cương vị làm cha. Trong quá khứ, thông lệ phổ biến là nhận thức về hình ảnh người cha như là một người độc tài và đôi khi hà khắc; còn ngày nay, chúng ta có cảm tưởng về một sự không chắc chắn và lẫn lộn nơi vai trò của người cha”. Ngài kêu gọi những người làm cha phải có trách nhiệm, và cho rằng những bậc làm cha cần thiết phải nên như mẫu gương và là người hướng dẫn cho con cái trong sự khôn ngoan và đạo đức.

Xin thánh Giuse phù hộ cho các bậc gia trưởng, để họ có thể xây dựng gia đình mình thành cộng đoàn thờ phượng, ngôi nhà hiệp thông, mái ấm nuôi dưỡng và phát triển tình yêu khi thi hành những trách nhiệm là chồng, làm cha và làm chủ gia đình.